ΨΥΧΙΚΗ ΥΓΕΙΑ ΚΑΙ ΣΧΟΛΕΙΟ

Θέμα: Πρόληψη κι ευαισθητοποίηση γονέων και δασκάλων σε θέματα ψυχικής υγείας

Αρχικά να προσδιορίσουμε τι είναι πρόληψη…

Πρόληψη αποτελεί μια φιλοσοφία και μια στάση ζωής απέναντι στην καθημερινότητα. Είναι το σύνολο των μέτρων που μπορούμε να πάρουμε για να εμποδίσουμε την εμφάνιση μιας δυσλειτουργικής συμπεριφοράς ή συνήθειας και να ενισχύσουμε συμπεριφορές και συνήθειες ή στάσεις ζωής που προάγουν την ανάπτυξη της προσωπικότητας και την ψυχική ισορροπία του ατόμου. Ζωτικό ρόλο σε αυτή τη διαδικασία παίζει η ευαισθητοποίηση και η εκπαίδευση του συνόλου που εμπλέκεται.

Στη συνέχεια να ορίσουμε τι είναι ψυχική υγεία…

Είναι έννοια αφαιρετική ,ευρεία, πολυδιάστατη και υποκειμενική. Είναι δύσκολο να αποσαφηνιστεί εννοιολογικά. Δεν αναφέρεται μόνο στην απουσία κάποιας ψυχικής διαταραχής, αλλά βασικά χαρακτηριστικά της αφορούν τη θετική εικόνα του εαυτού,την ικανότητα ευχαρίστησης και δημιουργικότητας, την ικανότητα θετικής ανταπόκρισης σε προκλήσεις της ζωής, την ικανότητα να ζητάει κανείς βοήθεια ή υποστήριξη αλλά και να την προσφέρει επίσης. Η ψυχική υγεία αποτελεί τη συναισθηματική και νοητική εκείνη κατάσταση που επιτρέπει στον άνθρωπο να χαίρεται τη ζωή και να ανταπεξέρχεται στις απογοητεύσεις αλλά και στις δύσκολες συνθήκες. Είναι το θετικό συναίσθημα της ψυχολογικής ευεξίας, της αποδοχής της διαφορετικότητας αλλά και της αυτοεκτίμησης .

Κι αφού ορίσαμε το πλαίσιο ας πάρουμε τα πράγματα από την αρχή, για να δούμε πώς φτάσαμε ως τη σημερινή μέρα, διανύοντας μια πορεία μέσα από τις εμπειρίες και των προηγούμενων ομιλητών…ας κάνουμε ένα μικρό οδοιπορικό!

Όλα ξεκίνησαν από την ομάδα των humanlinks ανθρώπινοι σύνδεσμοι και τον υπεύθυνο ψυχοθεραπευτή τους τον Γ.Κράλλη. Μέσα από την ψυχοθεραπευτική τους διαδικασία αναδύθηκαν μνήμες από τις δύσκολες εμπειρίες σε θέματα βίας ,που είχαν στα πρώτα σχολικά τους χρόνια. Εκφράστηκε η επιθυμία αλλά και η ανάγκη να βοηθηθεί η κοινότητα του σχολείου έτσι ώστε να προληφθούν φαινόμενα βίας. Είναι σημαντικό να πούμε πως η επιθυμία τους αυτή δεν εμπεριείχε θυμό, δεν είχε στοιχεία εκδικητικότας ,δεν είχε κακία …απεναντίας πήγαζε από βαθιά ανάγκης αγάπης ,προς τους δασκάλους, τους συμμαθητές και προς τους γονείς.

Κινητοποιηθήκαμε λοιπόν, ως εθελοντές της ομάδας, ώστε να πραγματοποιήσουμε αυτή την επιθυμία αρχίζοντας από το δικό τους χώρο ,τη γειτονιά όπου ζουν, Ακρόπολη Κουκάκι ,Θησείο ,Πλάκα.

Το στέκι τους είναι κάτω από την Ακρόπολη, στην οδό Χατζηχρήστου. Είναι η γειτονιά όπου δραστηριοποιούνται, κάνουν τις φωτογραφικές τους βόλτες, παίζουν μπάσκετ, πηγαίνουν για καφέ ή φαγητό. Είναι το φυσικό τους περιβάλλον, το πλαίσιό τους, είναι η γειτονιά τους.

Αρχικά αποτανθήκαμε στο γραφείο εκπαίδευσης της Α περιφέρειας και μοιραστήκαμε την ιδέα μας για την υλοποίηση ενός φεστιβάλ για την ψυχική υγεία, ένα είδος γιορτής με στόχο να γνωρίσει η περιοχή τους humanlinks,τις επιθυμίες τους, τις δράσεις τους. Μια προσφορά κι ένα μοίρασμα αγάπης κι αγκαλιάς που να χωράνε όλοι οι κάτοικοι.

Η ανταπόκριση των υπεύθυνων ήταν άμεση και θετική. Έδειξαν μεγάλο ενδιαφέρον κι έτσι αποφασίσαμε να έρθουμε σε επαφή με τη σχολική κοινότητα του 7ου δημοτικού Αθήνας. Ήταν οι κοντινοί μας γείτονες.

Συναντηθήκαμε με την πρόεδρο του συλλόγου γονέων καθώς και με τη διευθύντρια του σχολείου και υλοποιήσαμε δυο ομάδες: μια δασκάλων και μια γονέων με τις οποίες ορίσαμε συναντήσεις ένα δίωρο ανά 15ήμερο,εκτός ωραρίου και διαθέτοντας προσωπικό χρόνο εθελοντικά.

Δουλέψαμε με τη μέθοδο της παρεμβαίνουσας μη κατευθυντικότητας. Είναι μια παιδαγωγική μέθοδος προσωπικής ανάπτυξης και θεραπείας γνωστή και ως N.D.I…με βάση τις επιθυμίες των μελών της ομάδας επικεντρωθήκαμε στην καλλιέργεια δεξιοτήτων επικοινωνίας(π.χ. ενεργητική ακρόαση, ενσυναίσθηση) όπως επίσης και σε δεξιότητες επίλυσης συγκρούσεων στην τάξη και την οικογένεια, διαχείριση συναισθημάτων, συνεργασία μεταξύ των μελών κτλ.

Χρησιμοποιήσαμε τεχνικές όπως δημιουργική γραφή, παιχνίδια ρόλων, εικαστική έκφραση κτλ.

Μέσα σε αυτές τις συναντήσεις (σύνολο έγιναν 8) αφιερώθηκε χρόνος στη γνωριμία μεταξύ των μελών, στο μοίρασμα προσωπικών εμπειριών ,αλλά και στην ανταλλαγή απόψεων.

Ήταν σημαντικό όχι μόνο το ότι μπόρεσαν να εκφραστούν, αλλά και το ότι άκουσαν τους υπόλοιπους με έναν διαφορετικό τρόπο από όταν ακούμε έναν φίλο ή έναν συνάδελφο. Μέσα από το διαφορετικό αυτό άκουσμα, σαν άνθρωποι, μπόρεσαν να αναγνωρίσουν κοινές αγωνίες, γνωρίστηκαν μεταξύ τους πιο ουσιαστικά, βοηθήθηκαν ακούγοντας τα κοινά τους προβλήματα, τις κοινές δυσκολίες τους. Μπόρεσαν να συνεργαστούν για πιο αποτελεσματικές λύσεις ακούγοντας γνώμες και διαφορετικές οπτικές. Χαλάρωσαν, απομάκρυναν –έστω για λίγο- το άγχος, απόλαυσαν τις συναντήσεις μας.

Διαπιστώσαμε ότι η ανάγκη να βρίσκονται οι άνθρωποι σε ασφαλές περιβάλλον και να μοιράζονται συναισθήματα, εμπειρίες μέσα από κοινά βιώματα , είναι και σημαντικό κομμάτι, ένα πρώτα βήμα για την πρόληψη. Εξάλλου η πρόληψη σε κάθε περίπτωση και σε κάθε κοινωνία θα πρέπει να είναι υπόθεση όλων των μελών της, αλλά και ευθύνη του καθένα χωριστά. ¨Κράτα με να σε κρατώ ,να ανεβούμε το βουνό¨ ,που λέει και λαϊκή σοφία.

Για να έχει βέβαια όσο το δυνατόν καλύτερα αποτελέσματα η πρόληψη της ψυχικής υγείας θα πρέπει να ξεκινάει όσο το δυνατόν από τη μικρή ηλικία. Και εδώ σπουδαίο ρόλο παίζει η οικογένεια αρχικά και μετά το σχολείο. Το σχολείο είναι το δεύτερο σπίτι μας αλλά το σπίτι μας είναι το πρώτο σχολείο

Οι εμπειρίες και οι γνώσεις μας έχουν δείξει ,ως προς την πρόληψη, ότι αυτή ξεκινάει από μας τους ίδιους .Από τη σχέση που έχουμε με τον ίδιο τον εαυτό μας. Αυτές οι ομάδες αποτέλεσαν ένα πλαίσιο ,μια ευκαιρία να κάνουμε την αρχή για μα καλή σχέση με τον εαυτό μας.

Το μεγάλο δώρο μετά από μια τέτοια διαδικασία είναι ότι ο γονέας θα αποτελέσει παράδειγμα για το παιδί του και το παιδί θα αρχίσει να σκέφτεται κι αυτό τον εαυτό του, (όχι με την έννοια του εγωισμού βέβαια) ,θα αποκτήσει ψυχική ανθεκτικότητα, ευφυΐα αλλά και ευελιξία για να βρίσκει λύσεις να αλληλεπιδρά με το περιβάλλον του, να σέβεται. Κι έτσι ,με τη σειρά του,να αποτελέσει παράδειγμα για τους συμμαθητές του.

Το ίδιο δώρα απολαμβάνουν και οι εκπαιδευτικοί που έχουν καλή σχέση με τον εαυτό τους, προάγουν την ανάπτυξη και την καλλιέργεια της ψυχικής υγείας και των μαθητών τους. Γνωρίζονται μεταξύ τους πιο ουσιαστικά, πιο ανθρώπινα και γίνονται γέφυρες στην ψυχοσυναισθηματική κατάσταση των μαθητών τους.

Μακάρι- και είναι ευχή μας -να μπορέσουμε να συμβάλλουμε όλοι μας, καθένας με τον τρόπο του και από τη θέση του, από τους πιο σημαντικούς ενήλικες ως τον πιο αφανή μαθητή ,στο να εμπλουτιστεί η καθημερινότητα του σχολείου με επιστημονικές ,εκπαιδευτικές και ανθρωπιστικές μεθόδους έτσι ώστε και η μάθηση να γίνει προέκταση της χαράς.

Θα κλείσω με το μήνυμα στη ζωγραφιά της μαθήτριας της δευτέρας δημοτικού: ¨Αν θες να αλλάξεις τον κόσμο ξεκίνα από τον εαυτό σου¨

Ελένη Κούτσικα εκπαιδευτικός ,σύμβουλος ψυχικής υγείας

Για το φεστιβάλ 2019 των humanlinks