Όλα όσα πρέπει να ξέρετε για τη δυσπροσαρμοστική ονειροπόληση

Οι περισσότεροι άνθρωποι ονειροπολούν, ίσως και καθημερινά. Όμως, ορισμένα άτομα διαθέτουν την ικανότητα να ονειροπολούν τόσο έντονα, ώστε να μπορούν να βιώσουν την παρουσία τους στο φανταστικό περιβάλλον της δημιουργίας τους. Ενώ οι εμπειρίες μιας τόσο ζωντανής, ενεργής ονειροπόλησης μπορεί να φαίνονται παράξενες σε κάποιους, είναι εξαιρετικά συνηθισμένες για πολλούς ανθρώπους – και, σε ορισμένες περιπτώσεις, ανάλογα με διάφορους παράγοντες όπως η σοβαρότητα και η συχνότητα, μπορεί να υποδηλώνουν μια ψυχιατρική κατάσταση που ονομάζεται δυσπροσαρμοστική ονειροπόληση ή ΔΟ. Επιπλέον, τα άτομα αυτά βιώνουν επίσης συνεχείς καταναγκασμούς για να μεταβούν στη φαντασίωση αρκετές φορές κατά τη διάρκεια της ημέρας, γεγονός που έχει οδηγήσει τους ειδικούς να πιστεύουν ότι πρόκειται για συμπεριφορικό εθισμό. Ωστόσο, πρόκειται ακόμη για έναν εξελισσόμενο τομέα έρευνας και δεν έχει ακόμη αναγνωριστεί επίσημα ως διαταραχή από την Αμερικανική Ψυχιατρική Εταιρεία (APA).

Όσοι πάσχουν από αυτή την πάθηση, σύμφωνα με πληροφορίες, περνούν σχεδόν το 60% των ωρών που βρίσκονται σε εγρήγορση σε φανταστικούς κόσμους που έχουν δημιουργήσει οι ίδιοι – χωρίς όμως να χάνουν την επαφή με τον πραγματικό κόσμο και χωρίς να συνειδητοποιούν ότι πρόκειται για μια φαντασίωση στην οποία βυθίζονται.
Τι είναι η δυσπροσαρμοστική ονειροπόληση;

Η ΔΟ είναι μια μορφή αποστασιοποίησης από τον πραγματικό κόσμο και απορρόφησης σε φαντασιώσεις και νοητικές εικόνες που περιλαμβάνουν ζωντανά εναλλακτικά σύμπαντα, συνήθως με περίπλοκα σενάρια, τα οποία το άτομο προτιμά από την πραγματικότητα.

Τα άτομα που πάσχουν από αυτή την κατάσταση τη θεωρούν διαταραχή, επειδή συχνά παρεμβαίνει στην κοινωνική, ακαδημαϊκή ή επαγγελματική ζωή των ατόμων, ιδίως αν αρχίσουν να αντικαθιστούν τις ανθρώπινες αλληλεπιδράσεις με τη φαντασία. Μάλιστα, σε σχετικό ρεπορτάζ του CNN το 2016 περιγράφηκε μια καλιφορνέζα δυσπροσαρμοστική ονειροπόλος, η οποία απολύεται συνεχώς από τις δουλειές της, επειδή συχνά αποσπάται η προσοχή της, είναι νευρική ή αργεί να έρθει στη δουλειά της λόγω του ότι είναι απορροφημένη από τις φαντασιώσεις της.

Η κατάσταση αυτή εντοπίστηκε και βαφτίστηκε για πρώτη φορά από τον Eli Somer, Ισραηλινό καθηγητή Κλινικής Ψυχολογίας στο Πανεπιστήμιο της Χάιφα, κατά τη διάρκεια μελέτης του για τις διασχιστικές συμπεριφορές το 2002. Στη συνέχεια, το 2011, η ψυχολόγος Cynthia Schupak, και η Jayne Bigelsen, δικηγόρος με σπουδές στο Χάρβαρντ και ακτιβίστρια κατά της εμπορίας ανθρώπων, η οποία επίσης μελετά τη διαπολιτισμική ψυχιατρική και είναι δυσπροσαρμοστική ονειροπόλος, συνέγραψαν μια μελέτη με κριτές σε 90 αυτοπροσδιοριζόμενους δυσπροσαρμοστικούς ονειροπόλους, οι οποίοι φαντασιώνονται υπερβολικά κατά τη διάρκεια της καθημερινής τους ζωής.

Η έρευνά τους διαπίστωσε ένα σύνολο αξιοσημείωτα συγκεκριμένων συμπεριφορών σε άτομα που συμμετείχαν σε εκτεταμένες περιόδους εξαιρετικά δομημένων, καθηλωτικών φανταστικών εμπειριών, με το 79% αυτών να αναφέρουν κινητική εμπλοκή με τις φαντασιώσεις τους. Ανέφεραν επίσης δυσκολίες στο να ξεπεράσουν τον καταναγκασμό της ονειροπόλησης και ανησυχίες ότι οι φαντασιώσεις τους παρεμβαίνουν στις σχέσεις και τις προσπάθειές τους στην πραγματική ζωή. Επί του παρόντος, αρκετές επιστημονικές μελέτες βρίσκονται σε εξέλιξη στις ΗΠΑ, την Πολωνία και την Ελβετία, μεταξύ άλλων χωρών, για την καλύτερη κατανόηση του φαινομένου.

“Ήταν σαν να είχα χάσει το τηλεχειριστήριο και η τηλεόραση στο κεφάλι μου να έτρεχε συνεχώς, χωρίς να σβήνει ποτέ”, δήλωσε ο Μπίγκελσεν στο The Atlantic το 2015.

“Οι πρώτες μου αναμνήσεις είναι ονειροπολήσεις. Θυμάμαι ότι ήμουν νήπιο που ξάπλωνε και φαντασιωνόταν ότι σκαρφάλωνα ένα ουράνιο τόξο σε μια χώρα με πριγκίπισσες. Τώρα είμαι 36 ετών και έχω αποσυρθεί στον ίδιο κόσμο των ονειροπολήσεων που κατασκεύασα όταν ήμουν 9. Στην αρχή, αυτός ο κόσμος ήταν μια φανταστική πόλη στην Καλιφόρνια χωρίς όνομα, αλλά όταν έγινα 20 ετών, μετακόμισα στη Γαλλία για μερικά χρόνια, οπότε το ίδιο έκαναν και όλοι οι χαρακτήρες μου. Αυτές τις μέρες, ο κόσμος μου διαδραματίζεται σε μια χώρα που κυβερνώ ως βασίλισσα”, δήλωσε στο The Cut το 2016 ένας 36χρονος από το Πόρτλαντ του Όρεγκον, ο οποίος περιγράφει τον εαυτό του ως δυσπροσαρμοστικό ονειροπόλο.

Ποια είναι τα συμπτώματα της δυσπροσαρμοστικής ονειροπόλησης;

Το πέμπτο Διαγνωστικό και Στατιστικό Εγχειρίδιο, ή DSM-5, δεν αναγνωρίζει τη ΔΟ. Έτσι, ελλείψει των κριτηρίων του DSM-5 για τη διάγνωσή της, υπάρχει η κλίμακα Somer’s Maladaptive Daydreaming Scale (MDS) για να βοηθήσει να καθοριστεί αν ένα άτομο βιώνει ΔΟ – η MDS είναι μια κλίμακα 14 σημείων που βαθμολογεί πέντε κύρια χαρακτηριστικά της κατάστασης:

1. Περιεχόμενο και ποιότητα (λεπτομέρεια) των ονείρων,
2. Η ικανότητα του ατόμου να ελέγχει τα όνειρά του ή/και ο καταναγκασμός του να ονειρεύεται,
3. Ποσότητα δυσφορίας που προκαλείται από την ονειροπόληση,
4. Τα αντιλαμβανόμενα οφέλη του ατόμου από την ονειροπόληση,
5. Έκταση της παρεμβολής της ονειροπόλησης στην ικανότητα του ατόμου να εκτελεί τις καθημερινές του δραστηριότητες.

Εκτός από αυτά, μπορεί επίσης να ζητηθεί από τους ανθρώπους να αξιολογήσουν πόσο συχνά βιώνουν ΔΟ.

Είναι ενδιαφέρον ότι οι ερευνητές του θέματος έχουν παρατηρήσει ότι τα άτομα που πάσχουν από ΔΟ αναφέρουν επίσης υψηλότερα ποσοστά συμπτωμάτων ελλειμματικής προσοχής και ιδεοψυχαναγκασμού μαζί με ιστορικό κατάθλιψης ή/και αγχωδών διαταραχών – αν και οι ειδικοί δεν είναι ακόμη σίγουροι για το γιατί.

Τι προκαλεί δυσπροσαρμοστική ονειροπόληση;

Οι ειδικοί πιστεύουν ότι η ΔΟ είναι, γενικά, ένας μηχανισμός αντιμετώπισης ως απάντηση σε τραύματα, κακοποίηση ή μοναξιά που οδηγεί τον δυσπροσαρμοστικό ονειροπόλο να δημιουργεί έναν πολύπλοκο φανταστικό κόσμο στον οποίο μπορεί να ξεφεύγει σε στιγμές άγχους, μοναξιάς ή ίσως και αδυναμίας στην πραγματική ζωή. Πρόκειται για μια δραπετευτική μέθοδο αποφυγής των πραγματικών αλληλεπιδράσεων με την οικογένεια, τους φίλους ή τους συναδέλφους.

Στη μελέτη του, ο Somer είχε εντοπίσει έξι επιζώντες σεξουαλικής επίθεσης, οι οποίοι δραπέτευαν τακτικά σε έναν φανταστικό κόσμο που δημιούργησαν, όπου φαντασιώνονταν την ύπαρξή τους σε αντισταθμιστικές, ενδυναμωτικές ιστορίες που θεωρούσαν ότι έλειπαν από την πραγματική τους ζωή. “Ένας άνδρας μας είπε για 35 χαρακτήρες που συμμετέχουν στο ρεπερτόριο των ιστοριών που φαντάζεται. Ένας άλλος διηγήθηκε πώς, εδώ και 30 χρόνια, φαντάζεται επανειλημμένα τις πλοκές μιας σειράς που εξελίσσεται συνεχώς. Η ονειροπόληση ξεκινά συνήθως ως μια μικρή φαντασίωση που κάνει τους ανθρώπους να αισθάνονται καλά, αλλά με την πάροδο του χρόνου, η διαδικασία γίνεται εθιστική – μέχρι που καταλαμβάνει τη ζωή τους. Επειδή όμως μέχρι τώρα, η διαταραχή ήταν άγνωστη, όταν έρχονται να λάβουν θεραπεία, οι θεραπευτές συνήθως απορρίπτουν το παράπονό τους”, δήλωσε ο Somer. Ωστόσο, ο Μπίγκελσεν πιστεύει ότι εκεί τα αίτια εκτείνονται πολύ πέρα από τη θεωρία του τραύματος του Σόμερ.

Μπορεί να αντιμετωπιστεί η δυσπροσαρμοστική ονειροπόληση;

Λόγω της απουσίας ιατρικής αναγνώρισης της πάθησης, η ΔΟ συχνά αντιμετωπίζεται ως νευρική βιοχημική ανισορροπία και όχι ως εθιστικό σύμπτωμα που προέρχεται από τραύμα ή κενό στη ζωή του ατόμου, αν οι ιατροί της δίνουν αρκετή σημασία.
Οι ειδικοί πιστεύουν ότι η γνωσιακή συμπεριφορική θεραπεία, ή η θεραπεία συζήτησης που βοηθά τους ανθρώπους να διαχειρίζονται τα καθημερινά τους προβλήματα αλλάζοντας τον τρόπο που σκέφτονται και συμπεριφέρονται, μπορεί να αντιμετωπίσει την ψυχαναγκαστική ανάγκη τους να βυθίζονται στη φαντασία τους. Όσον αφορά τη φαρμακευτική αγωγή, μια μελέτη είχε διαπιστώσει ότι η φλουβοξαμίνη, ένα φάρμακο που χρησιμοποιείται συνήθως για τη θεραπεία της ιδεοψυχαναγκαστικής διαταραχής, μπορεί επίσης να βοηθήσει στον έλεγχο της ΔΟ. Με την πάροδο των ετών, έχουν επίσης δημιουργηθεί διάφορες διαδικτυακές κοινότητες αυτοδιαγνωσμένων δυσπροσαρμοστικών ονειροπόλων που βοηθούν ο ένας τον άλλον.

Όταν η ιατρική κοινότητα αναγνωρίσει επίσημα τη διαταραχή, ίσως υπάρξουν πιο εκσυγχρονισμένες και διαφοροποιημένες προσεγγίσεις για τη θεραπεία των ατόμων που κρατούνται όμηροι από τις ονειροπολήσεις τους – μάλιστα, το 2014, ένας φοιτητής από το Τέξας, ο Cyan Reed, είχε ξεκινήσει μια αίτηση στο Change.org με την οποία ζητούσε από την APA να αναγνωρίσει τη ΔΟ ως διαταραχή.

“Η δυσπροσαρμοστική ονειροπόληση εξακολουθεί να μην είναι μια επίσημα αναγνωρισμένη πάθηση, αλλά είναι σαφές ότι οι άνθρωποι σε όλο τον κόσμο βιώνουν τα ίδια συμπτώματα: τις υπνωτικές κινήσεις, τις πλοκές και τους χαρακτήρες και την παραλυτική αδυναμία εστίασης στον πραγματικό κόσμο. Ως ερευνητής, ελπίζω να μάθω πολύ περισσότερα για αυτή την κατάσταση και να βοηθήσω το ιατρικό επάγγελμα να μάθει να την αντιμετωπίζει”, δήλωσε ο Bigelsen.

Μετάφραση απο άρθρο του “The Swaddle”